Paraguái
niko tetã iñe’ë mokõiva. Castellano ha guaraní ymaite guivéma oikove oñondive,
ojoykére ha katuete niko ñe’ënguéra peichagua oñomyangekói, oike’imi mante va’erã ojopype.
Ndaipóri
niko ñe’ë imarã’ÿva. Rotaetye (1990:103) Oreko katuete ñe’ë oipurúva ambue
ñe’ëgui noïriramo jepe oñondive, ojoykére.
Paraguáipe
niko pe castellano ipu’akaite guraníre. Omoinge iñe’ë ñane ñe’ë guaraníme opyrü
ypy guive umi españolkuéra ñande yvýpe ha mbeguekatúpe omoingéma avei guaraní
rekópe, heko oikéma iñe’ëjoajungatúpe.
Kóva hína pe oñehenóiva calco sintáctico. Ojehu pe oñembohasáramo
peteï ñe’ë reko ambue ñe’ëme upe oje’e térã ojehaichaite. Diccionario de Lengua
y Linguística (1991:40).
Calco iñambue préstamogui. Ko’ápe ñe’ë
ojepurúva oiko upe ñe’ë oipurukávape oïhaichaite ha ikatu avei iñambue’imi oñemboheko
haçua pe ñe’ë oipurúvape.
Oï he’íva pe ñe’ë
ojepurúva nombyiriha ñe’ë oipurúvape ha katu pe calco sintáctico katu ombyiha oikégui pe ñe’ë rekópe, opokógui
hi’angaitére.
Ko’açaite ramo hína ko ñane
retãme, pe ñane ñe’ë guaraní oipurueterei pe calco sintáctico. Kóva jahechakuaa tapichakuéra ñe’ëme ha umi
haihára jehaipýpe.
Py’ÿinte
ñahendu ñande rapicha he’iramo
Ne’irã ajuhu mbohovái
Todavía no encontré respuesta
Araka’épa jarekóta peteï pa’ü
Cuándo tendremos un espacio
Ikatúpa ajapo mokõi porandu
Puedo hacer dos preguntas
Pe jepy’apy
jaguerekóva
Esa preocupación que tenemos
Ko’ã ñe’ëjoajúpe
jahechakuaa mba’éichapa pe castellano rekoitépe oïhahina pe guaraníme
oñemba’emombe’úva.
Gramática Guaraníme,
Canese – Acosta (2001.170) pe imandu’áma hikuái calco-re ha omoï Ko’ã ñe’ëjoaju
techapyrã ramo.
Omboty ijuru
Cierra su boca
Oipete iñakã
Golpea su cabeza
Jepe
Delicia Villagra hembiapokue hérava Guarani Paraguayo 2002.354-pe he’i Tadeo
Zarratea ihaipyre Kalaito Pombéro-pe ohaiha guaraní rekoitépe, ipype jajuhumimi
avei calco.
… Oruka ndéve ipojopy 40
Envia a ti su saludo
… Oikuaa haçua ñande py’a 41
Conocer para nuestro pensamiento
… Ápe ndaipóri vy’a 41
Aquí no hay alegría
… Mokõi che py’a 46
Dos
mi pensamiento
… ha mokõi che réra 46
y dos mi nombre
… poguerekóta mandu’ápe 65
Les tendré recuerdo en
Oïma calco oiketémava
guaraní rekópe ha umi ipuruha ndohe-chakuaavéima, oipurúma guaraniete ramo.
Umi ñe’ë ojepurúva
(préstamo) nombyaíri ñe’ë reko. Pe ombyai añetevahíma pe calco. Wagner. (1989.7).
Ymavémi guaraníme sa’i
oïva’ekue calco, Ko’áça Katu
ojepysovéma ijepuru.
Ñahenduvéma guaraní
puruhára jurúpe ha jahechakuaáma umi haihára rembiapokuépe.
Mbo’ehao ha
mbo’ehaoguasúpe, oñembo’ekuévo mitã ha mitãrusúpe ikatu avei jahechakuaa.
Umi oñe’ëséva guaranietépe,
ombojopara’ÿre, ombohasa pe castellano rekoitépe pe he’iséva guaraníme.
Tekotevëma jahechakuaami calco nomongakuaveiha ñane ñe’ë guaraní
ha katu omboyiteha, oikutúgui chupe iñe’ã mbytetépe.
Feliciano
Acosta
Aranduka purupyre
* Amusategi,
Karmele Rotaetye. Sociolinguística. Editorial Síntesis. Madrid. 1990
* Canese,
Natalia. Acosta, Feliciano. Gramática Guaraní. Colección Ñemity. 2001
* Cardona,
Giorgio Raimondo. Diccionario Linguística. Editorial Ariel. Barcelona. 1991
* Enciclopedia
Didáctica de Gramática. Editorial Océano. Barcelona. 2000
* Villagra,
Delicia. El Guaraní Paraguayo. Editorial Servilibro. Asunción. 2002
* Wagner,
Claudio. Lengua y Enseñanza. Fundamentos Linguisticos. Andrés Bello. Santiago.
1989
* Zarratea,
Tadeo. Kalaíto Pombéro. Ediciones Napa. Asunción. 1981
No hay comentarios:
Publicar un comentario